Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών και της Παράνομης Διακίνησής τους

🗓 Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών

Ιστορική Αναδρομή για τα Ναρκωτικά

Η χρήση ναρκωτικών ουσιών έχει βαθιές ρίζες στην ανθρώπινη ιστορία, με ενδείξεις χρήσης που χρονολογούνται από την αρχαιότητα. Ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε φυτά και εκχυλίσματα για ιατρικούς, θρησκευτικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς. Για παράδειγμα, οι αρχαίοι Σουμέριοι χρησιμοποιούσαν το όπιο από το 3400 π.Χ., ενώ η κάνναβη χρησιμοποιούνταν στην Κίνα από το 2700 π.Χ. Η χρήση αυτών των ουσιών συνεχίστηκε μέσα από τους αιώνες, φτάνοντας μέχρι τη σύγχρονη εποχή με την ευρεία χρήση ναρκωτικών σε διάφορους πολιτισμούς και κοινωνίες.

Ιστορική Αναδρομή της  Ποινικοποίησης των Ναρκωτικών

Η ποινικοποίηση των ναρκωτικών εντοπίζεται τον 20ό αιώνα. Στις αρχές του αιώνα, πολλές χώρες άρχισαν να θεσπίζουν νόμους για τον περιορισμό και την απαγόρευση της χρήσης συγκεκριμένων ουσιών. Το 1912, η Διεθνής Σύμβαση για το Όπιο ήταν η πρώτη διεθνής συνθήκη που έθεσε περιορισμούς στην παραγωγή και διανομή ναρκωτικών ουσιών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Νόμος περί Ναρκωτικών του 1914 (Harrison Narcotics Tax Act) ήταν ένα σημαντικό βήμα προς την ποινικοποίηση. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ποινικοποίηση κλιμακώθηκε με τη Σύμβαση Ενιαίας για τα Ναρκωτικά του 1961, που όρισε ένα σύστημα διεθνούς ελέγχου των ναρκωτικών ουσιών. Τη δεκαετία του 1980, το ζήτημα της χρήσης παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις στον δημόσιο επιστημονικό και κοινωνικο-πολιτικό διάλογο.

Ιστορικές Αλλαγές σχετικά με την χρήση και την επιλογή των ουσιών

Παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές ως προς την χρήση στο σήμερα, οι οποίες εκφράζουν κοινωνικές και πολιτισμικές μεταβολές, καθώς και εξελίξεις στις υπάρχουσες νομοθεσίες. Πρώτη σημαντική αλλαγή που παρατηρείται αποτελεί η στροφή προς Συνθετικά Ναρκωτικά. Ενώ τον 20ο αιώνα τα πιο διαδεδομένα ναρκωτικά ήταν η ηρωίνη, μορφίνη και κοκαΐνη ήταν πιο διαδεδομένα, μαζί με φυσικά παράγωγα όπως το όπιο και η κάνναβη, στο σήμερα παρατηρούμε  αυξημένη χρήση συνθετικών ναρκωτικών όπως η φαιντανύλη, τα συνθετικά κανναβινοειδή (“Spice”, “K2”) και τα νέα ψυχοδραστικά (NPS).

Δεύτερη μεταβολή αποτελεί η επιλογή των ουσιών με βάση την επίδραση. Ειδικότερα, στο παρελθόν, οι άνθρωποι έτειναν να χρησιμοποιούν ουσίες με χαλαρωτικές και καταπραϋντικές ιδιότητες όπως η μαριχουάνα, το όπιο και η ηρωίνη. Αντιθέτως, στο σήμερα παρατηρείται αυξημένη χρήση διεγερτικών όπως η κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη (Crystal Meth), η κοκαΐνη και το MDMA. Η χρήση ψυχοδραστικών ουσιών όπως το LSD και η κεταμίνη επίσης παραμένει δημοφιλής.

Προβληματισμοί σχετικά με τα αίτια που οδηγούν στην χρήση

Ψυχοκοινωνικό μοντέλο της χρήσης

Παρότι υπάρχουν πολλές κοινωνικές θεωρίες που προσφέρουν ερμηνείες για το την διάδοση της χρήσης, ίσως θα ήταν προτιμότερο να εκθέσουμε με συνθετικό τρόπο ορισμένες σκέψεις πάνω στο θέμα. Αρχικά, οφείλουμε να κάνουμε σαφές ότι η οικονομία των ναρκωτικών είναι ένα μέρος του καπιταλιστικού συστήματος. Η παράνομη διακίνηση και εμπορία ναρκωτικών μπορεί να θεωρηθεί ως ένας άλλος τομέας όπου η καπιταλιστική λογική του κέρδους κυριαρχεί, με τεράστια κέρδη για ορισμένες ομάδες εις βάρος της δημόσιας υγείας και της κοινωνικής ευημερίας. Ορισμένες κοινωνικές ομάδες λοιπόν, έχουν ξεκάθαρα συμφέροντα στην δημιουργία εθισμών στις κοινωνίες. Από την άλλη, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ψυχοκοινωνικό μοντέλο της χρήσης. Σύμφωνα με αυτό, ο εθισμός πέρα από σωματικός αφορά στην απουσία σχέσεων και υγιών δεσμών.

Έτσι, ένα ενδιαφέρον παράδειγμα που δίνουν οι θεωρητικοί του εν λόγω μοντέλου είναι το εξής :

“Κάποιος που έχει ένα ατύχημα, χρειάζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα να λαμβάνει εθιστικά παυσίπονα. Τελειώνοντας την θεραπεία, αντιμετωπίζει στερητικά συμπτώματα αλλά κατά κανόνα δεν ξεκινάει την χρήση ουσιών. Άρα ο εθισμός αποτελεί σωματική απάντηση στην ουσία ή ψυχοκοινωνική;”. Ουσιαστικά, το συγκεκριμένο μοντέλο εξηγεί την χρήση μέσα από την ευαλωτότητα και τη μοναξιά. Αυτό που διαφοροποιεί ένα άτομο που θα πειραματιστεί με μια ουσία από ένα άτομο που θα κάνει μακροχρόνια χρήση, για τους εν λόγω μελετητές, είναι η ανάγκη κάλυψης αναγκών “σχέσης” και φροντίδας , οι οποίες καλύπτονται μέσα από την σχέση με την ουσία.

Χρήσιμη, επίσης, είναι και η θεωρία της αλλοτρίωσης. Σύμφωνα με τον Μαρξ, η αλλοτρίωση είναι μια συνθήκη όπου οι άνθρωποι αισθάνονται αποξενωμένοι από την εργασία τους, τα προϊόντα που παράγουν, τους άλλους και τον εαυτό τους. Η χρήση ναρκωτικών μπορεί να θεωρηθεί ως ένας τρόπος διαφυγής από την δυσφορία που προκαλεί η απουσία νοήματος και ουσιαστικής σύνδεσης με την κοινωνία και την εργασία.

Πρόληψη

Η αντιμετώπιση της χρήσης ναρκωτικών απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που επικεντρώνεται στις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που επηρεάζουν τη ζωή των ατόμων. Η βελτίωση των συνθηκών ζωής, όπως η εξάλειψη της φτώχειας, η μείωση της ανεργίας και η ενίσχυση των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών ευκαιριών, είναι θεμελιώδεις για την πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών. Προγράμματα κοινωνικής υποστήριξης που παρέχουν πόρους και βοήθεια σε ευάλωτες ομάδες, όπως πρόσβαση σε στέγαση, υγειονομική περίθαλψη και ψυχική υγεία, μπορούν να μειώσουν την ανάγκη για καταφυγή σε ναρκωτικές ουσίες ως μέσο διαφυγής από τις δυσκολίες της ζωής. Επιπλέον, οι πολιτικές και νομοθετικές αλλαγές που στοχεύουν στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και την προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης είναι κρίσιμες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της χρήσης ναρκωτικών.