Skip to content Skip to main navigation Skip to footer

Η συνύπαρξη παιδιών με και χωρίς αναπηρία ως θεμέλιο κοινωνικής ενσωμάτωσης

Ο Βαγγέλης Αυγουλάς

 

Απόσπασμα Εισήγησης στο 14ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, Ερέτρια 2020

Πριν 32 χρόνια γεννήθηκα τυφλός. Θυμάμαι ήθελα να πάω σχολείο γιατί κι άλλα παιδιά στην ηλικία μου πήγαιναν κι έτσι βρέθηκα γρήγορα στο Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ), στο ειδικό Δημοτικό σχολείο τυφλών που έκανα την Α’ Δημοτικού με άλλους δυο τυφλούς συμμαθητές. Γενικά τα τμήματα και στις υπόλοιπες τάξεις είχαν περιορισμένο αριθμό μαθητών, με ένα μεγάλο γήπεδο, προαύλιο, γυμναστήριο και πολλές δραστηριότητες, αλλά με λίγους μαθητές. Επομένως και ακόμη πιο λίγες ευκαιρίες για φίλους… Έβγαινα απογεύματα στην γειτονιά μου στο Ίλιον, εκεί ήμασταν ευτυχώς περισσότεροι.

Προέκυψε ένα δάσκαλος ειδικής εκπαίδευσης, ο Αλέξης Γκλίνος, που ανακοίνωσε πως θα μας έπαιρνε εμάς τους τρεις της πρώτης δημοτικού και θα μας πήγαινε σε ένα άλλο σχολείο, γενικό, με άλλους 23 που έβλεπαν. Εμάς δεν μας ένοιαζε, μεγάλα λόγια σε μικρά παιδιά, εμείς απλά θα συνεχίζαμε το σχολείο. Ξεκινήσαμε τις κοινές εκδρομές, φεύγαμε από Καλλιθέα και πηγαίναμε στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά και κάναμε κοινές δραστηριότητες και παιχνίδια για να γνωρίσουμε τους νέους μας συμμαθητές.

Ήρθε η Β’ Δημοτικού και μάθαμε ότι στο ειδικό Δημοτικό τυφλών είχε γίνει φασαρία. Πολλοί γονείς τυφλών παιδιών τσακωθήκαν με τους δικούς μας «Γιατί τα δικά σας παιδιά και όχι τα δικά μας;», το σχολείο δεν πήρε θέση και έτσι παραμείναμε εκεί στην Β’ Δημοτικού. Εν τέλει κάναμε ένταξη στην Γ’ Δημοτικού. Όλα πήγαιναν καλά, εγώ όμως έμενα Ίλιον και ένας άλλος συμμαθητής μου στο Μενίδι. Πολλά πέρα δώθε που καλύπτονταν μεν από το κράτος αλλά ας σκεφτεί κανείς την ταλαιπωρία μας μέχρι να πάμε και να γυρίσουμε το απόγευμα σπίτι.

Ξεκίνησαν και οι προσκλήσεις για τα παιδικά πάρτι των συμμαθητών μου, ήταν πολλοί, είχαμε συχνά γενέθλια αν προσθέσετε και άλλα 25 παιδιά στο διπλανό τμήμα, για τους γονείς μου ήταν κάθε φορά ταξίδι για να πάνε από το Ίλιον, στην Καστέλα. Με πήγαιναν, όμως, με αφήναν 3-4 ώρες στο πάρτι, περιπλανιόντουσαν στον Πειραιά και μετά γυρνούσαμε μαζί. Ήταν δύσκολο αλλά ένταξη αυτό σημαίνει: κοινωνικοποίηση!

Κάποια στιγμή φοβόμουν την απόσταση και δεν έκανα δικά μου πάρτι γενεθλίων. Φοβόμουν ότι δεν θα έρθει κανείς.

Στην έκτη δημοτικού που τελικά έκανα ήρθαν τουλάχιστον το 85% των καλεσμένων και για αυτό μάλλον δεν ξαναέκανα πάρτι εσωτερικού χώρου, γιατί έγινε χαμός στο σπίτι. Σχεδόν έβριζε η μητέρα μου που καθάριζε για μέρες, όλα ήταν άνω κάτω. Ναι, και οι γονείς των ανάπηρων παιδιών μαλώνουν τα παιδιά τους το ίδιο…

Στα θρανία, επειδή η μηχανή braille και τα βιβλία μας πιάνουν πολύ χώρο, θα έπρεπε να καθόμαστε μόνοι . Έτσι κολλούσαμε δυο θρανία αντικριστά και οι μαθητές κάθονταν σε τετράδες. Οπότε το τυφλό παιδί δεν ήταν μόνο αλλά σε τριάδα, με δυο βλέποντες συμμαθητές απέναντι. Ήμασταν πάντα παρέα, βοηθούσαμε ο ένας τον άλλον. Φτάσαμε να τσακώνονται ποιος θα πρωτοσυνοδεύσει εμάς τους τυφλούς στις δραστηριότητες, βάλαμε σακούλα στην μπάλα για να την ακούμε και να παίζουμε ποδόσφαιρο μαζί. Κάναμε και γυμναστική. Σε άλλα σχολεία τα παιδιά με αναπηρία έπαιρναν απαλλαγή αλλά εμάς μας «ζόρισαν» και έτσι φτιάξαμε σιλουέτα!

Την ιδιαίτερη πατρίδα μου, τα Χανιά και το σχήμα τους τα έμαθα αγγίζοντας στην Γεωγραφία έναν ανάγλυφο χάρτη. Το μάθημα το κάναμε όλοι μαζί αλλά εμείς είχαμε ανάγλυφο χάρτη και ανάγλυφα βιβλία. Πάντα με 2 δάσκαλους, την δασκάλα του τμήματος και τον δάσκαλο της ειδικής εκπαίδευσης. Θυμάμαι κάποια στιγμή που είχε έρθει η τηλεόραση να καλύψει το πρόγραμμα αυτό, ένας βλέποντας συμμαθητής είπε πως χαίρεται πολύ που έχει δυο δάσκαλους γιατί του θυμίζει την οικογένεια του –γοενικό πρότυπο-. Αργότερα, από αυτό κατάλαβα ότι αυτό το πρόγραμμα είχε πετύχει για όλους.

Στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο το πρόγραμμα αυτό δεν συνεχιζόταν. Και δεν είχα την δυνατότητα να έχω δάσκαλο ειδικής εκπαίδευσης τότε. Τώρα υπάρχει παράλληλη στήριξη, τότε στην Β/θμια δεν την δικαιούμασταν. Το τότε ήταν το 2000… παίρναμε προς διοργάνωση τους Ολυμπιακούς αλλά τα παιδιά με αναπηρία δεν μπορούσαν να πάνε στο σχολείο της γειτονιάς τους. Πήγα στο Γυμνάσιο της γειτονιάς μου, είχα δυσκολίες, κάποιοι καθηγητές έλεγαν «δεν μπορούμε να τον βοηθήσουμε, δεν ξέρουμε πως». Ο πατέρας μου, ηλεκτρολόγος ο άνθρωπος, επέμεινε να πάω στο γυμνάσιο της περιοχής «κι ας μάθει όσα γράμματα ξέρω εγώ, αρκεί να νιώθει ότι ζει μια φυσιολογική ζωή».

Πήγα, δεν είχα κανέναν φίλο στο γυμνάσιο, ήμουν ένα καινούριο παιδί στο Ίλιον. Πήγαινα με laptop, με πρόγραμμα που ότι δείχνει η οθόνη μου το διάβαζε, εκτύπωνα εργασίες γιατί οι καθηγητές μου δεν ήξεραν braille. Σιγά σιγά έκανα φίλους, μπορεί να μην είχα στην αρχή αλλά ήξερα πώς να τους κάνω. Ήξερα και αλλά πράγματα χάρη στη Νίκη, ήταν η πρώτη κοπέλα που είχα στο δημοτικό, εκείνη έβλεπε. Με είχαν πιάσει και ανησυχίες τότε και ρωτούσα τον πατέρα μου πως μπορώ να την κρατήσω με κομπλιμέντα αφού άρεσε και σε έναν άλλον που έβλεπε και εκείνος της έλεγε «τι ωραία που είσαι σήμερα» και το εννοούσε. Βρήκα τον τρόπο.

Πήρα απολυτήριο στο Λύκειο και μπήκα στην Νομική που ήθελα. Πρόσφατα, έκλεισα προσωρινά και τον δεκαετή κύκλο μου ως αιρετός στον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Τυφλών. Εν τέλει, κάπου Στα 18 μου έμαθα ότι ήμουν μέρος ενός μεγάλου εκπαιδευτικού πειράματος. Το πείραμα δεν ξέρω αν πέτυχε… εγώ μάλλον ναι.

Τα τελευταία χρόνια, μέσα από την ΑΜΚΕ “Με Άλλα Μάτια” την οποία διαχειρίζομαι, φροντίζουμε να σπάμε τα στερεότυπα γύρω από την αναπηρία και να υλοποιούμε προγράμματα προσβασιμότητας και συμπερίληψης σε σχολεία, εταιρείες και στο ευρύτερο κοινό. Το κοινωνικοπολιτικό μας Portal meallamatia.gr, η μοναδική -πλήρως προσβάσιμη για όλους και όλες- πύλη κοινωνικής ενημέρωσης, είναι η πλατφόρμα που χρησιμοποιούμε για να αναδείξουμε καλές πρακτικές γύρω από κοινωνικά ευπαθείς ομάδες.

Ταυτόχρονα, σε συνεργασία με τον Σ.Κ.Ε.Π., μπαίνουμε στα σχολεία με άδεια από το Υπουργείο Παιδείας και υλοποιούμε το προγράμματα εξοικείωσης με τη διαφορετικότητα «Μαθαίνω να βλέπω τον άνθρωπο» δίνοντας τη δυνατότητα σε μαθητές και μαθήτριες να προσεγγίσουν την καθημερινότητα ενός νέου με αναπηρία, μέσα από έναν αυθόρμητο και ειλικρινή διάλογο. Στο σχεδιασμό αυτού του προγράμματος είχε φανεί πως η ρίζα όλων των στερεοτύπων είναι η άγνοια γύρω από την αναπηρία και για μας η λύση ήταν το «ΜΑΖΙ». Μετά από 10 χρόνια και προγράμματα εξοικείωσης με χιλιάδες μαθητές και μαθήτριες ήρθε το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών να μας επιβεβαιώσει αυτό που ήδη βλέπαμε, πώς τα προγράμματα αυτά πραγματικά λειτουργούν.

Η Φρόσω Μόττη – Στεφανίδη PhD, από το Τμήμα Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ παρουσίασε τα αποτελέσματα της παρέμβασης του συγκεκριμένου εκπαιδευτικού προγράμματος στο 1ο Διαδραστικό Συνέδριο «Προωθώντας την Αποδοχή της Διαφορετικότητας στα Σχολεία» για ένα σχολείο χωρίς ετικέτες που υλοποιήθηκε από τον Σύνδεσμο Κοινωνικής Ευθύνης για Παιδιά και Νέους.

Η εν λόγω ποιοτική ανάλυση έγινε σε 14 σχολεία και 340 μαθητές/τριες. Μέσα από την επαφή τους με motivational speaker με αναπηρία υπήρξαν ποικίλες εντυπώσεις που αποτύπωσαν οι ίδιοι οι μαθητές και οι μαθήτριες.

Συνοπτικά έγινε κυρίως αναφορά στις εξής θεματικές:

1. Ο θετικός τρόπος με τον οποίο ο ομιλητής διαχειρίζεται την αναπηρία του σε ψυχικό και σωματικό επίπεδο.

2. Η συναισθηματική ταύτιση των μαθητών/τριών με τους ομιλητές μπαίνοντας στη θέση τους. πχ «Μου έκανε εντύπωση πως ήταν τόσο χαρούμενος ενώ εγώ στη θέση του δεν θα μπορούσα να κάνω τόσα πολλά πράγματα όπως αυτός ο κύριος».

3. Ο ρόλος της κοινωνίας ως προς την αναπηρία με κριτική στάση λόγω έλλειψης υποδομών για αναπήρους και λόγω αρνητικής νοοτροπίας. πχ «Το γεγονός ότι μπορούσε να κινηθεί με ευκολία και τα προβλήματα που συναντούσε ήταν κυρίως λόγω της έλλειψης οργάνωσης και υποδομών και όχι της ανικανότητας ή της αναπηρίας του».

4. Ο χαρακτήρας του ομιλητή με έμφαση στην προσωπικότητά του και όχι στην αναπηρία. πχ «Εγώ ένιωθα καλά κάθε φορά που μίλαγε γιατί μου άρεσε ο χαρακτήρας του, γιατί φαίνεται καλός άνθρωπος και τον συμπάθησα πολύ».

5. Η άνεση του ομιλητή να μιλήσει στους μαθητές από προσωπική σκοπιά για την αναπηρία του. πχ «Το γεγονός ότι ήταν πολύ ανοιχτός με το θέμα του. Ότι δεν είχε πρόβλημα να μας μιλήσει για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Ότι ήταν πρόθυμος να απαντήσει σε όλες μας τις ερωτήσεις χωρίς να φοβάται το περιεχόμενό τους και τι απάντηση θα μας δώσει. Μας μίλησε με χιούμορ γι’ αυτό το πρόβλημα».

6. Η εκμάθηση μέσω του προγράμματος εξοικείωσης. πχ «Έμαθα πάρα πολλά χρήσιμα πράγματα. Η συζήτηση μαζί του ήταν πολύ σημαντική και ήταν μάθημα ζωής», «Τυχερή που είχα αυτή την εμπειρία σε αυτό το σχολείο να γνωρίσουμε και να συζητήσουμε με ένα άτομο με αναπηρία», «Αισθάνθηκα χαρούμενος γιατί ήξερα πως θα ήταν ωραία και τελικά ήτανε πολύ ωραία και θα ήθελα να ξαναμιλήσω μαζί του και με άλλους τέτοιους ανθρώπους σαν κι αυτόν και θα ήθελα να τον ξανασυναντήσω».

7. Συνειδητοποίηση της πραγματικότητας της αναπηρίας μέσα από την σύγκριση του ομιλητή με ανθρώπους που δεν έχουν αναπηρία. πχ «Μου έκανε μεγάλη εντύπωση το γεγονός πως η ζωή ενός ανθρώπου με κάποια αναπηρία δεν έχει μεγάλη διαφορά από την ζωή των άλλων ανθρώπων», «Μου έκανε εντύπωση ότι δεν ήσασταν διαφορετικός από εμάς».

8. Η αναθεώρηση ή αλλαγή σκέψης των μαθητών ως προς την αναπηρία, τον ομιλητή, τη ζωή. πχ «Εντύπωση μου έκανε πως μερικά από τα προηγούμενα πράγματα που ήξερα είναι λάθος», «Εμένα αυτό ήταν που με έκανε να αισθανθώ ωραία γιατί μέχρι στιγμής νόμιζα ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι μόνιμα στεναχωρημένοι», «Ποτέ δεν φαντάστηκα ότι η ζωή ενός ανάπηρου θα ήταν τόσο ενδιαφέρουσα»

Η ποιοτική ανάλυση καταλήγει πώς συνολικά το εκπαιδευτικό πρόγραμμα εξοικείωσης με την αναπηρία «Μαθαίνω να βλέπω τον Άνθρωπο»:

  • Ανακίνησε σκέψεις και συναισθήματα στα παιδιά σχετικά με την αναπηρία.

  • Συνέβαλε στην κατανόηση των καθημερινών εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι με αναπηρία αλλά και συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων τους

  • Συνέβαλε στην αναθεώρηση και στην αλλαγή στάσεων, αντιλήψεων, συναισθημάτων σχετικά με την αναπηρία σε σημαντικό ποσοστό των παιδιών

  • Σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διεργασία παίζει η προσωπικότητα του ίδιου του ομιλητή που κάνει την παρέμβαση

  • Συνεισέφερε στην εξοικείωση των μαθητών με την πραγματικότητα της αναπηρίας

Quotes

“Για μένα, η καθοριστική στιγμή ήταν όταν κάποιος μου είπε πως το να έχεις αυτισμό είναι σαν να είσαι ψάρι του γλυκού νερού μες τη θάλασσα. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον καθίστασαι ανάπηρος. Στο κατάλληλο περιβάλλον, όμως, η αναπηρία μειώνεται και όχι μόνο ανθίζεις αλλά μπορείς να αναπτύξεις όλο το δυναμικό σου”.

Baron-Cohen, Διευθυντής του Κέντρου Ερευνών για τον Αυτισμό, Cambridge University,

«Δεν υπάρχει τίποτα πιο άνισο από την ίση μεταχείριση των άνισων»

Αριστοτέλης

0 Comments

There are no comments yet

Leave a comment

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Back to top